Czas ciąży i karmienia piersią jest dla organizmu mamy wymagający. Zmiany hormonalne, wahania nastroju, zwiększone zapotrzebowanie na energię, deficyt snu, skurcze, rosnący brzuch i skaczące w nim w nocy dziecko, a potem skaczące w nocy dziecko już poza nim :). Czasami kawa wydaje się być jedynym ratunkiem żeby w ogóle w miarę normalnie funkcjonować. Czy mama może sięgać po cappuccino tak często jak ma na to ochotę lub nawet od czasu do czasu kiedy potrzebny jest kawowy ratunek?

Żeby zrozumieć jak kofeina zawarta w kawie wpływa na organizm przyszłej mamy i dziecka, zacznę od opisania, jaką drogę przechodzi ona ze szklanki do momentu opuszczenia naszego organizmu.

Co się dzieje po wypiciu pysznej latte?

Kofeina z wypitej kawy trafia do przewodu pokarmowego, skąd wchłaniana jest do krwi. Wchłanianie to następuje dość szybko, bowiem maksymalne stężenie we krwi kofeina osiąga już po 30–120 minutach od spożycia. Najczęściej podaje się, że trwa to godzinę. Czas ten jest uzależniony od indywidualnych uwarunkowań organizmu i tego czy kawę pijemy na pusty żołądek, czy po trzydaniowym obiedzie u mamy. Następnie z krwi kofeina transportowana jest do tkanek naszego organizmu.

Co się dzieje dalej?

Organizm nie kumuluje kofeiny, jest ona dalej metabolizowana prawie w całości w wątrobie, aż zostanie wydalona z moczem. Przetwarzaniem kofeiny w wątrobie zajmuje się głownie enzym o nazwie cytochrom P450. Szybkość działania tego enzymu uzależniona jest od wielu czynników – m.in. od naszych genów, przyjmowanych leków, stylu życia czy chorób towarzyszących, które wpływają na stan wątroby (np. stłuszczenie, marskość). Są osoby, które kofeinę metabolizują szybko i osoby u których proces ten trwa dłużej i dłużej odczuwają one efekt pobudzający po wypiciu kawy (to ci, którym po trzeciej kawce zaczynają drżeć ręce).

Czas połowicznego rozpadu kofeiny, czyli czas, po upływie którego jej ilość w organizmie zmniejsza się o połowę u osób dorosłych waha się od 3 do 7 godzin. Tutaj poza wpływem genów, znaczenie ma też to w jakim stanie jest nasza wątroba, ale także mnóstwo innych zmiennych czynników. Na przykład takie wypicie soku grejfrutowego, który wydłuża okres połowicznego rozpadu kofeiny o ok. 30%.    

W organizmie kobiet w ciąży zachodzą ogromne zmiany hormonalne, zmienia się też cała fizjologia. W wyniku tych zmian czas połowicznego rozpadu kofeiny ulega wydłużeniu aż 2–3-krotnie w porównaniu ze stanem sprzed ciąży. Oznacza to, że jeśli ciężarna pije kawę z przyszłym tatą, to w jej organizmie kofeina będzie obecna dłużej niż u taty 🙂

Czy kofeina przedostaje się do organizmu dziecka?

Niektóre substancje mają zdolność przechodzenia przez łożysko, inne jej nie posiadają. Kofeina należy do tych pierwszych. Jeśli mama wypije kawę, to kofeina przedostaje się do organizmu płodu.     

Mniej więcej od 7-8 tygodnia ciąży osiągana jest równowaga pomiędzy stężeniem kofeiny we krwi matki i płodu. A że nie jest to substancja dla organizmu obojętna, dlatego u kobiet ciężarnych konieczne jest kontrolowanie ilości spożywanej kofeiny. Pierwsze zalecenia o ograniczaniu spożycia kofeiny przez ciężarne wydane zostały w 1980 roku przez Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Wynikało to z faktu, że przeprowadzone badania wiązały spożywanie dużych ilości kofeiny z niekorzystnym przebiegiem ciąży.

Dużo czyli ile – jakie jest zalecane spożycie kofeiny w ciąży?

Większość źródeł jest zgodna co do tego, że kobiety ciężarne powinny ograniczyć ilość spożywanej kofeiny do 200‒300 mg dziennie. Jest to dawka, którą znajdziemy w 2-3 filiżankach kawy. I tyle kawy można wypić jeśli nie dostarczymy kofeiny z innych źródeł.

Bo kofeina to nie tylko kawa. Znajdziemy ją również m.in. w:

• herbacie
• kakao
• czekoladzie – gorzka zawiera więcej kofeiny niż mleczna
• napojach energetyzujących
• napojach takich jak cola
• niektórych lekach i suplementach diety

Średnia zawartość kofeiny w poszczególnych produktach wygląda tak:

Produkt	porcja produktu	średnia zawartość kofeiny w porcji
Espresso	30 ml	60 mg
kawa mielona	125 ml	85 mg
kawa rozpuszczalna	125 ml	65 mg
kawa bezkofeinowa	125 ml	3 mg
herbata	150 ml	32 mg
mleczna czekolada	30 g	6 mg
gorzka czekolada	30 g	30 mg

źródło: https://www.coffeeandhealth.org

Pomimo tego, że przeprowadzono liczne badania, których celem było określenie, jakie są potencjalne zagrożenia związane ze spożywaniem kofeiny w ciąży, ich wyniki nie są jednoznaczne. Niektóre przeprowadzone na zwierzętach badania sugerowały, że przyjmowanie wysokiej dawki kofeiny może powodować powstawanie wad wrodzonych. Kiedy przeprowadzono podobne badania z udziałem ludzi, okazało się, że nie można potwierdzić tej tezy. Wiele danych wskazuje, że spożywanie kofeiny w dawce powyżej 300 mg/dobę może zwiększać ryzyko utraty ciąży. Choć i tutaj w badaniach pojawiają się pewne rozbieżności.

Dla zdrowia mamy i Bobo najrozsądniejsze wydaje się stosowanie do oficjalnych zaleceń i nieprzekraczanie dziennej dawki 200-300 mg kofeiny.

Kawa może modyfikować działanie wielu leków, powoduje wzmocnienie działania niektórych substancji, a co za tym idzie wzmacnia również ich działania niepożądane, takie jak embriotoksyczność czy teratogenność. Warto zapytać lekarza jak długi powinien być odstęp pomiędzy przyjęciem danego leku, a wypiciem kawy. Związane jest to z tym, że kofeina i leki konkurują ze sobą o metabolizowanie przez wspomniany wcześniej wątrobowy enzym P450. Może to wywołać pojawienie się działań niepożądanych zarówno u mamy, jak i u płodu, którego enzymy są jeszcze niedojrzałe i potrzebują więcej czasu na poradzenie sobie z ich rozłożeniem.

Czy kawa wypłukuje z organizmu substancje odżywcze?

Picie kawy w umiarkowanych ilościach nie powoduje wypłukiwania substancji odżywczych z organizmu. Dość często pojawiająca się informacja o tym, że kawa wypłukuje magnez nie ma potwierdzenia w badaniach naukowych. Natomiast ze względu na to, że substancje zawarte w kawie (jak również w herbacie) mogą zmniejszać wchłanianie niektórych substancji odżywczych, pomiędzy przyjmowaniem preparatów witaminowych dla kobiet, a piciem kawy dobrze jest zachować 1-2 godzinną przerwę. Ma to znaczenie zwłaszcza jeśli chodzi o żelazo, którego niedobór często pojawia się u przyszłych mam. Z badań wynika, iż picie kawy podczas spożywania posiłku może zmniejszyć wchłanianie żelaza o kilkadziesiąt procent.  

Podsumowując, kofeina w dawce 200-300 mg dziennie wydaje się być bezpieczna zarówno dla przyszłej mamy, jak i jej dziecka. Jeśli kobieta przyjmuje leki w ciąży, warto skonsultować się z lekarzem i upewnić czy nie wchodzą one w interakcje z kofeiną.

Bobo się urodziło. I co dalej z tą kawą? Czy mama karmiąca piersią powinna ograniczać kofeinę?

Kofeina z cappuccino wypitego pomiędzy noszeniem, karmieniem, noszeniem, kołysaniem, karmieniem i znowu karmieniem noworodka przedostaje się do kobiecego mleka. Co prawda tylko niewielki procent kofeiny, którą mama spożywa trafia do organizmu dziecka, ale malutkie Bobo, ma jeszcze nie w pełni rozwiniętą wątrobę, a jak już wiemy, to właśnie wątroba jest kluczowym organem biorącym udział w metabolizowaniu kofeiny. Dlatego u noworodków to metabolizowanie kofeiny zachodzi wolniej, przez co jej stężenie w organizmie utrzymuje się dłużej niż by się utrzymywało w dojrzałym organizmie. W przypadku organizmu niemowlaka może się zdarzyć, że kofeina będzie się kumulować lub jej poziom będzie się długo utrzymywał na wyższym poziomie.

Niektóre dzieci mogą na kofeinę reagować rozdrażnieniem, niepokojem czy problemami ze snem. Jest to kwestia indywidualna, każdy maluszek inaczej odpowiada na kofeinę – jeden będzie spać spokojnie po dużej ilości wypitej przez mamy kawy, inny zrobi się drażliwy już po niewielkiej ilości kofeiny. Dlatego jeśli mama zaobserwuje niepokojące objawy po wypiciu kawy, najlepiej żeby zrobiła sobie kawowy detoks i sprawdziła czy to ta kawa była przyczyną niepokoju u dziecka.     

Niemowlęta w pierwszych tygodniach życia mają ograniczoną zdolność metabolizmu kofeiny. Jest to spowodowane zbyt małą ilością enzymów wątrobowych. Im dziecko starsze, tym lepiej radzi sobie z metabolizowaniem kofeiny, dlatego zwłaszcza w pierwszym okresie życia Bobo warto kawę ograniczać.

Ile kawy może pić mama karmiąca piersią?  

Zalecenia dla mam karmiących wyglądają tak samo jak w przypadku ciąży – bezpieczne wydaje się spożywanie 200-300 mg kofeiny dziennie. Ale jeśli dziecko wykazuje objawy, które mogą świadczyć o tym, że źle toleruje kofeinę, to warto na jakiś czas z niej zrezygnować.

Co ciekawe, spożywanie przez mamę karmiącą kofeiny w ilości przekraczającej 450 mg dziennie może prowadzić do zmniejszenia się poziomu żelaza w mleku, zwiększając ryzyko wystąpienia anemii u dziecka.

Co pić zamiast kawy?

Zarówno przyszła mama, jak i mama która karmi dziecko piersią nie musi całkowicie rezygnować z picia kawy. 1-2 filiżanki dziennie (jeśli kofeina nie jest dostarczana w dużych ilościach z innych źródeł) mieszczą się w rekomendowanej dziennej dawce. Część przyszłych mam obserwuje u siebie wstręt do kawy zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. W takiej sytuacji ilość spożywanej kofeiny redukuje się sama 🙂 Jeśli kobiety nie „odrzuca” od kawy i ciężko jej zrezygnować z jej picia, dobrym rozwiązaniem może być zastąpienie filiżanki zwykłej kawy wersją bezkofeinową, kawą zbożową czy kawą z cykorii. Chociaż nie oszukujmy się – każdy się zorientuje, że dostał cykoriowe espresso zamiast arabiki. Niemniej jednak, o zdrowie dziecka tu chodzi więc warto poszukać zamienników, które będą nam odpowiadały.

Zamiast zwykłej czarnej herbaty można natomiast sięgnąć po rooibos – herbatę bezkofeinową. 

Jeszcze raz w bardzo dużym skrócie:

Źródła naukowe zalecają ograniczenie spożywania kofeiny przez kobiety w ciąży i mamy karmiące piersią do 200-300 mg dziennie. Liczy się tutaj nie tylko kawka, ale i inne źródła kofeiny, takie jak herbata czy czekolada. Różnice pomiędzy organizmem płodu czy noworodka, a organizmem dorosłego człowieka są znaczące. Maluszki mają niewykształcone organy i ich enzymy nie działają tak sprawnie jak nasze. Do tego w pierwszych latach życia dzieci dokonują olbrzymiego rozwoju neurologicznego. Z kolei organizm kobiety ciężarnej przechodzi znaczne zmiany fizjologiczne przygotowujące ją do porodu oraz zaspokojenia potrzeb płodu. Dlatego wskazane jest żeby nie przekraczać zalecanej dawki kofeiny.

Dużo zdrówka!

Bibliografia:

• Morgan S, Koren G, Bozzo P. Is caffeine consumption safe during pregnancy?. Can Fam Physician. 2013;59(4):361‐362.
• Choi H, Koo S, Park HY. Maternal coffee intake and the risk of bleeding in early pregnancy: a cross-sectional analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2020;20(1):121. Published 2020 Feb 21. doi:10.1186/s12884-020-2798-1
• Wierzejska R., 2012, Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie, Roczniki Państwo-wego Zakładu Higieny, 63, 2, s. 141-147
• Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Caffeine. [Updated 2019 Jun 30]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501467/
• Pawłowska-Muc, Agnieszka & Łepecka-Klusek, Celina & Pilewska-Kozak, Anna & Stadnicka, Grażyna. (2015). Używki w ciąży – alcohol = Stimulants in pregnancy – alcohol. Journal of Education, Health and Sport. 5. 10.5281/zenodo.29606.
• Bojarowicz H., Przygoda M., Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działanie na organism, Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): 8-13

O tym jak przygotować się do ciąży przeczytasz tutaj